Hình 1: Heo con sơ sinh

Sữa non là thức ăn thiết yếu của sự sống sót và tăng trưởng ở heo con sơ sinh (hình 1) vì nó là nguồn cung cấp năng lượng duy nhất và kháng thể của heo mẹ thông qua  immunoglobulin. Hơn nữa, sữa non chứa hoóc-môn, các yếu tố tăng trưởng, enzyme, vitamin và khoáng chất đáp ứng nhu cầu cho sự phát triển bình thường của heo con. Sữa non được tiết ra từ tuyến sữa trong 24 giờ đầu sau khi heo nái đẻ con, sau đó nó trở thành sữa chuyển tiếp (transition milk) cho đến 72 tiếng sau sinh, và cuối cùng chuyển thành sữa mẹ sau đó (bảng 1). Sự khác biệt này là do sự thay đổi lớn trong thành phần của sữa trong thời kỳ đầu cho con bú. Nồng độ protein, immunoglobulin và các yếu tố tăng trưởng giảm rõ rệt, trong khi hàm lượng chất béo, lactose và năng lượng tăng.

Bảng 1. Thành phần sữa non, sữa chuyển tiếp (transitional milk) và sữa mẹ trong những giờ và ngày sau khi đẻ

Hiện nay, hầu hết heo nái không sản xuất đủ sữa non để đảm bảo heo con phát triển tối ưu. Một con heo con nặng 1,4 kg khi mới sinh cần bú tối thiểu 250 g sữa non để tăng trọng. Lượng sữa non rất chênh lệch giữa những con nái và bị ảnh hưởng bởi nồng độ các hormone khác nhau trong máu. Oxytocin là một loại hormone thường được sử dụng trong trại nái đẻ để giúp đẩy nhanh quá trình đẻ, nhưng nó cũng đóng một vai trò quan trọng đối với chất lượng sữa trong giai đoạn đầu cho con bú. Thật vậy, oxytocin ảnh hưởng đến mô liên kết giữa các tế bào tuyến vú. Trong giai đoạn tiết sữa non, các điểm nối này mở ra, cho phép các phân tử lớn như globulin miễn dịch truyền trực tiếp từ máu heo nái sang sữa non (Hình 2). Sau khi đẻ con, những chỗ nối này dần trở nên chặt chẽ hơn, để cuối cùng tạo thành lớp không thấm nước, do đó làm thay đổi thành phần chất tiết của tuyến sữa và kết thúc giai đoạn tiết sữa non.

Hình 2. Sơ đồ minh họa các điểm kết nối tiếp xúc của tuyến vú trong giai đoạn tiết sữa non.

Một thử nghiệm gần đây đã được thực hiện tại Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Nông nghiệp và Thực phẩm Canada của Sherbrooke nghiên cứu vai trò tiềm năng của oxytocin trong việc kéo dài giai đoạn tiết sữa non ở heo nái. 20 con heo nái lai Yorkshire X Landrace, lứa đẻ 2, được chia thành hai nhóm thí nghiệm. Chúng hoặc được cấp nước muối (lô đối chứng) hoặc liều rất cao (75 IU) oxytocin 4 lần trong thời kỳ đầu cho con bú. Mũi đầu tiên được tiêm từ 12 giờ đến 20 giờ (trung bình 16 giờ) sau khi nái sinh con cuối cùng, sau đó tiêm thêm 2 lần vào lúc 08g00 và 16g30, tổng cộng 4 mũi tiêm. Số heo con/ lứa được tiêu chuẩn hóa thành 11 ± 1 heo con vào ngày thứ 2 (ngày 1 là ngày đẻ), heo con được cân hai lần vào ngày 2 (cách nhau mỗi 8 giờ ) và một lần vào các ngày 7, 14, 21 (cai sữa vào ngày 22), và 35 ngày sau khi được sinh. Heo con đang bú mẹ không được tiếp cận với thức ăn dặm. Bốn mẫu sữa được thu thập, hai mẫu vào ngày thứ 2 của thời kỳ tiết sữa (sáng và chiều), và một mẫu cho mỗi ngày thứ 4 và 5 của thời kỳ tiết sữa. Thành phần về chất khô, năng lượng, chất béo, protein, các globulin miễn dịch G và A, lactose, natri, kali cũng như nồng độ của yếu tố tăng trưởng IGF-1 đã được kiểm tra.

8 giờ ngay sau khi tiêm oxytocin đầu tiên, đã có sự khác biệt lớn về thành phần sữa do quá trình thí nghiệm. Sữa từ heo nái được cấp oxytocin chứa nhiều protein, globulin miễn dịch G và A, IGF-1 và năng lượng hơn so với sữa của heo nái đối chứng. Tỷ lệ natri / kali cũng cao hơn nhiều, cho thấy có sự mở rộng hơn (tức là tính thấm) giữa các mô liên kết của tuyến vú. Các khác biệt này chỉ tạm thời vì chúng không còn xuất hiện vào ngày thứ 4 của thời kỳ tiết sữa. Sự tăng trọng của heo con không khác nhau giữa các nhóm thí nghiệm, nhưng có xu hướng giảm tỷ lệ tử vong trước cai sữa ở các lứa heo con từ con nái được cấp oxytocin. Điều quan trọng là số lứa được sử dụng trong nghiên cứu không đủ lớn để có thể đưa ra bất kỳ kết luận nào về ảnh hưởng của việc cấp oxytocin đối với năng suất của vật nuôi.

Từ nghiên cứu này, chúng tôi có thể kết luận rằng việc cấp oxytocin liều cao trong 16 giờ sau khi kết thúc quá trình đẻ sẽ kéo dài giai đoạn tiết sữa non. Điều này dẫn đến cải thiện chất lượng sữa non trong giai đoạn đầu cho con bú. Việc tăng nồng độ các globulin miễn dịch và yếu tố tăng trưởng IGF-1 trong sữa là đặc biệt quan trọng, vì chúng tác dụng có lợi đối với tình trạng miễn dịch và sự phát triển của hệ tiêu hóa ở heo con mới sinh. Đây là một phát hiện mới ở heo, và liều lượng oxytocin tối thiểu cần thiết để tạo ra những tác động tích cực như vậy, cũng như tác động của phương pháp điều trị này đối với năng suất và sức khỏe của heo nái và heo con bú mẹ vẫn cần được nghiên cứu.