Môi trường xung quanh (từ côn trùng cho đến con người) có thể ảnh hưởng đến sự phát triển và kiểu hình ở động vật. Chương trình phát triển hoặc nguồn gốc của sức khỏe và bệnh tật (Developmental Origins of Health and Disease - DOHaD) là khái niệm mô tả ảnh hưởng lâu dài của việc dinh dưỡng kém trước hoặc sau khi sinh đối với sức khỏe vật nuôi. Nghiên cứu dịch tễ ở người đã cung cấp bằng chứng thuyết phục cho khái niệm DOHaD, ghi nhận mối liên hệ giữa cân nặng thấp khi sinh và nguy cơ cao trong các biến chứng về sức khỏe suốt đời, ảnh hưởng đến một loạt các quá trình chuyển hóa, thần kinh, hành vi và rối loạn sinh sản.

Những vấn đề môi trường khác như stress, nhiễm độc tố, nhiệt độ cao, những thay đổi trong chế độ dinh dưỡng của nái trong thời kỳ mang thai hoặc lúc mới sinh cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển sớm của một số cơ quan chuyên biệt ở bào thai và sẽ ảnh hưởng đến kiểu hình của heo khi lớn. Các tác động của môi trường nếu xảy ra ở giai đoạn càng sớm thì càng tác động nhiều hơn đến kiểu hình của heo khi lớn.

Trong ngành chăn nuôi
Nguồn gốc của sức khỏe và bệnh tật (DOHaD) trong chăn nuôi: tình trạng dinh dưỡng của nái liên quan đến việc phân phối chất dinh dưỡng giữa các cơ quan và do đó ảnh hưởng đến sự tăng trưởng, phát triển chức năng của các cơ quan của bào thai. Một số yếu tố có thể dẫn đến phôi không hấp thụ đủ dưỡng chất. Ví dụ, nếu heo nái được phối khi còn quá trẻ, có thể dẫn đến sự cạnh tranh chất dinh dưỡng giữa nhu cầu cần cho sự thành thục của nái hoặc sản xuất sữa với sự phát triển của thai và nhau thai. Việc lựa chọn nái mắn đẻ (đẻ nhiều con/lứa) có thể làm giảm trọng lượng heo con sơ sinh. Với sự thay đổi khí hậu toàn cầu như hiện nay, biến động nhiệt độ có thể ảnh hưởng đến sản lượng cỏ và ngũ cốc và có thể dẫn đến sự thay đổi về số lượng cũng như chất lượng, hạn chế về dinh dưỡng trong khẩu phần ăn cho vật nuôi trong thời gian ngắn hạn hoặc thậm chí là dài hạn.

Cũng như ở người, những ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của thai nhi đã được chứng minh là sẽ làm tăng tỷ lệ mắc bệnh và chết ở heo con sơ sinh hoặc tăng trưởng kém sau khi sinh, ảnh hưởng thể trạng bao gồm tăng lượng mỡ, giảm sự tăng mô thịt và chất lượng thịt thấp, rối loạn chuyển hóa lâu dài, khả năng sinh sản kém và rối loạn chức năng của một số cơ quan.

Trong ngành chăn nuôi heo, số lượng heo con trung bình/lứa đẻ của nái gia tăng do sự chọn lọc di truyền trong nhiều năm qua. Điều này dẫn đến việc giảm trọng lượng trung bình của heo con sơ sinh, gia tăng sự chênh lệch trọng lượng của heo con, tăng tỷ lệ heo con ốm yếu (cân nặng dưới 1kg). Heo con có trọng lượng lúc sinh thấp sẽ tăng trưởng kém.

Tăng trưởng kém
Tăng trưởng kém một phần là do kích thước đường ruột giảm và sự phát triển kém của ruột trong giai đoạn sớm của sau khi sinh, kết quả là tỷ lệ thịt xẻ thấp hơn, chất lượng thịt kém hơn so với heo con có trọng lượng bình thường hoặc nặng hơn lúc mới sinh. Đặc tính của hệ vi sinh vật đường ruột và sự kết dính của niêm mạc ruột đối với vi khuẩn bị ảnh hưởng ở heo con có trọng lượng sơ sinh thấp. Ở heo sau cai sữa, sự khác biệt nổi bật được ghi nhận ở hoạt động lên men tại manh tràng, nồng độ acetate và propionate cao hơn nhiều so với heo có trọng lượng sơ sinh bình thường.

Sự khác biệt này có thể ảnh hưởng đến suốt cuộc đời của heo con vì hệ vi sinh vật được hình thành theo sự chuyển hoá các chất khác nhau. Hệ vi sinh đường ruột ảnh hưởng đến việc sử dụng thức ăn, ảnh hưởng đến việc xác định giá trị năng lượng do sự khác biệt của hệ vi sinh vật và khả năng của chúng trong việc huy động nguồn năng lượng khác trong cơ thể vật chủ. Những điều này đã cho thấy, tầm quan trọng của việc cần phải chăm sóc tốt nái trong giai đoạn mang thai.

Ngoài ra, sự tổn thương trong quá trình phát triển của thế hệ này có thể ảnh hưởng đến các thế hệ tiếp theo, ngay cả khi không có thêm những tổn thương khác. Ảnh hưởng lâu dài như vậy có thể phụ thuộc vào sự thay đổi kiểu gen. Việc bổ sung protein, a-xít amin hoặc khoáng vi lượng có thể giúp bảo vệ, trong một số trường hợp, các cơ quan của thai nhi khỏi các tác động tiêu cực do việc hạn chế khẩu phần ăn trong thời gian mang thai.

Hệ vi sinh vật đường ruột
Hệ vi sinh vật đường ruột đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển hệ tiêu hóa và hệ thống miễn dịch ở heo con sơ sinh. Hệ vi sinh vật của mẹ sẽ nhiễm sang heo con sơ sinh trong những ngày đầu tiên sau khi sinh. Vì vậy, những yếu tố môi trường tác động đến nái (như thành phần dinh dưỡng, việc điều trị kháng sinh…) có thể gây ra những thay đổi ở hệ vi sinh vật của heo mẹ và ảnh hưởng rất lớn đối với hệ tiêu hóa của heo con. Có một mối liên hệ mật thiết giữa vi sinh vật ngoài môi trường và vi sinh vật cư trú trong đường ruột của heo con sơ sinh với sự phát triển tốt của hệ tiêu hóa và hệ thống miễn dịch. Những nghiên cứu trên heo con khỏe mạnh đều cho thấy rằng, hệ vi sinh vật đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của đường tiêu hóa. Hệ vi sinh vật thường phát triển tốt và ổn định sau khi sinh. Tuy nhiên, nếu có những rối loạn ảnh hưởng đến sự khu trú của hệ vi sinh vật ở giai đoạn rất sớm như vệ sinh môi trường xung quanh kém và điều trị thuốc kháng sinh cho nái, thì có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển hệ tiêu hóa ở heo con. Trong chăn nuôi heo, kháng sinh thường xuyên được sử dụng để kiểm soát nhiễm trùng đường sinh dục-tiết niệu và viêm vú trước hoặc sau khi sinh ở nái.

Việc vệ sinh quá mức cần thiết có thể gây ảnh hưởng đến hệ vi sinh vật đường ruột và hệ thống miễn dịch. Việc điều trị kháng sinh trên nái gần đây đã được chứng minh có tác động tiêu cực đến hệ vi sinh vật của nái và heo con sơ sinh. Chức năng đường ruột của heo con cũng bị tác động bởi các yếu tố môi trường. Tính thấm của hồi tràng, đại tràng, sự thay thế tế bào biểu mô và đặc điểm viêm niêm mạc sẽ thay đổi trong đáp ứng viêm của cơ thể khi bị tác động bởi nội độc tố LPS ở heo mẹ đã được điều trị kháng sinh.

Việc tác động đến hệ vi sinh vật đường ruột của heo mẹ bằng kháng sinh có ảnh hưởng quan trọng đến các phản ứng ở ruột của heo con đối với khẩu phần ăn giàu chất béo, điều này có thể là do hệ vi sinh vật đã thích nghi để đáp ứng với khẩu phần ăn giàu chất béo. Như vậy, hệ vi sinh vật đường ruột có thể được hình thành theo một chương trình định trước và có thể thay đổi trong cuộc sống của heo sau này.

Các chất phụ gia
Các chất phụ gia chuyên biệt có thể được bổ sung vào trong khẩu phần ăn nhằm thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn có lợi và ngăn chặn sự phát triển, cư trú của các vi sinh vật gây bệnh. Những chất này được gọi là chất tăng sinh (prebiotic), bao gồm chất xơ, chất tinh bột khó phân giải và oligosaccharides. Việc cung cấp khẩu phần ăn nhiều chất xơ cho nái giai đoạn cuối thai kỳ và giai đoạn cho con bú được ghi nhận ảnh hưởng tốt đến sự phát triển sớm của heo con, lượng sữa đầu bú được ở heo con sơ sinh thiếu cân và năng suất lứa đẻ. Tác động lâu dài của việc này cũng được chứng minh là có liên quan đến chức năng của hệ tiêu hóa và sự nhạy cảm với các phản ứng viêm. Điều thú vị là, các nghiên cứu gần đây cũng cho thấy rằng, việc thay đổi khẩu phần ăn ngay trước khi cai sữa kết hợp với sự thay đổi của hệ vi sinh vật đường ruột giai đoạn sớm, có thể có tác động lâu dài đến mức độ nghiêm trọng của phản ứng viêm, mà không làm thay đổi chức năng sinh lý cơ bản của hàng rào bảo vệ và cytokine ở đường ruột.

Cơ chế di truyền
Ngoài việc cần phải hiểu rõ hơn về cơ chế di truyền tham gia vào DOHaD, chú ý công tác chọn giống, việc chăn nuôi và chăm sóc heo có thể được cải thiện tốt hơn và qua đó có thể giảm các tác động tiêu cực của việc hạn chế thức ăn chăn nuôi. Khi chúng ta có sự hiểu biết tốt hơn về những tác động lâu dài của môi trường đối với heo con sơ sinh và các cơ chế di truyền có liên quan, cũng như làm tốt công tác chọn giống sẽ giúp cải thiện năng suất và sức khỏe của vật nuôi về lâu dài.

heo.com.vn

Trang:   1  2  3